تعريف ارزيابی حسی
به روشهايی گفته ميشود که در آنها به جای دستگاهها و ابزارهای اندازه گيری از حواس پنجگانه انسان برای تعيين پذيرش مواد غذايی توسط مصرف کننده استفاده ميشود.
يا به عبارت ديگر ارزيابی حسی روش علمی است که خصوصيات غذا و ساير مواد را به گونه ای که با حواس پنجگانه(بينايی، چشايی، بويايی، لامسه شنوايی)ابلاغ ميشود.
مهمترين اين حواس بويايی و چشايی هستند .
روش های ارزیابی حسی بیشتر در موارد زیر کاربرد دارد:
-
زمانی که ارزیابی فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی، بیوشیمیایی و یا علوم شناخته شده دیگر به تنهایی کافی نباشد.
-
زمانی که ویژگی های وصفی (Attribute) مورد ارزیابی باشد.
-
زمانی که شناخت عوامل موثر بر پذیرش مد نظر باشد.
-
زمانی که ویژگی های کمی قابل اندازه گیری نباشد.
محصول خوراکی از حواس پنجگانه کمک گرفته مثلا گوشت بايد رنگ قرمز داشته باشد جذاب نيست.
رنگ تيره گوشت نشانه کهنگی بودن دام يا خون گيری ناقص است.
رشد بعضی از يک اورگانيسم ها روی گوشت باعث بوی نا مطبوع گوشت می شود که با استفاده از ادويه جات ميتوان ميتوان بوی نا مطبوع گوشت را بهبود بخشيد. و نيز تردی گوشت به هنگام مصرف نوع پخت آن می توان حواس شنوايی، لامسه ، را تحت تاثير قرار داد. اين ارزيابی ارگانولوتيک نام دارد.
امروزه، با توجه به افزایش روزافزون تقاضای مصرف‌کنندگان برای تجربه کیفیت بالای محصولات غذایی، شرکت‌های مواد غذایی به دنبال روش‌های جدید و بهینه‌سازی فرآیندهای خود برای ارائه محصول با کیفیت هستند در این زمینه، ارزیابی حسی به عنوان یکی از ابزارهای اصلی در ارزیابی کیفیت محصولات غذایی شناخته شده است .
ارزیابی حسی نوعی تست کیفیت است که با استفاده از حسیاتی مانند رنگ، بو، طعم و ملموسیت ِ محصولات را تعیین می‌کند که آیا محصول به کیفیت مورد انتظار رسیده است یا خیر. در این روش، واکنش‌ها و پاسخ‌های حسی مصرف‌کنندگان در مقابل محصولات غذایی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و کیفیت محصول بر اساس آنها تعیین می‌شود .
کاربرد ارزیابی حسی در صنایع غذایی بسیار گسترده است ؛ به عنوان مثال، در صنایع خوراکی و نوشابه سازی، ارزیابی حسی برای تضمین کیفیت و یکنواختی محصولات استفاده می‌شود با این روش، شرکت‌ها به سادگی می‌توانند تفاوت‌های کیفیتی بین دسته‌های مختلف محصولات را شناسایی کنند و برای بهبود کیفیت محصولاتشان اقدام کنند
از دیگر کاربرد های مهم ارزیابی حسی در طراحی محصولات جدید غذایی هست . ارزیابی حسی می‌تواند به شرکت‌های غذایی در درک نیازهای مشتریان خود کمک کند و در طراحی محصولات جدید، از این روش استفاده کرده و محصولاتی با کیفیت بالاتر و مورد پذیرش مصرف‌کنندگان را ارائه دهند.
همانطور که ذکر شد با استفاده از ارزیابی حسی ( sensory evaluation ) ، ارزش حسی محصولات از جمله طعم، بو، رنگ و قوام به دقت و با کیفیت بررسی می شود برای این منظور تکنیک های مختلفی در ارزیابی حسی می توان به کار برده می شود که همگی از اهمیت بالایی برخوردار هستند .
با استفاده از این تکنیک، تخمینی از خواص حسی مواد غذایی از جمله طعم، بو، رنگ و قوام به دست می آید. با بررسی تغییرات در این خواص، می توان تأثیر روش های تولید و روش های نگهداری را بر روی کیفیت محصولات غذایی مشاهده کرد .
-2آنالیز تعیینی
از این تکنیک برای محاسبه میزان نهایی مواد مؤثر در محصولات غذایی استفاده می شود. این تکنیک می تواند در شناسایی کمبودهای غذایی یا محصولات فاسد شده مفید باشد .
3- آزمایش های تخمینی
در این تکنیک ها، تلاش می شود تا بر پایه تجربیات قبلی، به تخمینی از خصوصیات حسی محصولات غذایی برسیم. برای این منظور، افرادی که قادر به تشخیص طعم، بو، رنگ و قوام هستند، استفاده می شوند تا با تست نمونه های مختلف سلیقه و نظرات خود را ثبت کنند .
4- آزمایش های پیشرفته
این تکنیک ها شامل تعیین رطوبت، رنگ، طعم و بو در فرایند تولید محصولات غذایی به وسیله دستگاه های پیشرفته هستند. این دستگاه ها با استفاده از فناوری های نوین مانند الکترونیک، تجزیه و تحلیل حسی را انجام می دهند و با دقت بیشتری نسبت به فرآیند دستی پیش آمده در تکنیک های دیگر عمل می کنند.
طعم یکی از خصوصیات حسی مهم در ارزیابی کیفیت مواد غذایی است و در تعیین ارزش حسی محصولات غذایی نقش مهمی دارد. برای بررسی طعم، از تکنیک های ارزیابی حسی مانند تجزیه و تحلیل حسی و آزمایش های تخمینی استفاده می شود.
در تجزیه و تحلیل حسی، افرادی که آموزش حسی دیده و توانایی تشخیص اختلافات حسی را دارند به محصولات نمونه داده می شود تا با تست روی نمونه ها سلیقه و نظرات خود را در مورد طعم محصول ثبت کنند. در این روش، افراد به صورت مستقیم بر روی طعم محصول واکنش نشان می دهند.
آزمایش های تخمینی بر اساس اطلاعات قبلی افراد در مورد طعم محصول به دست می آید. در این روش، پس از ساخت نمونه های مختلف، به گروهی از افراد که توانایی تشخیص طعم محصولات را دارند، نمونه ها داده می شود تا طعم هر نمونه را تخمین بزنند. این تکنیک اغلب برای محصولات پرمصرف و بازاریابی شده مورد استفاده قرار می گیرد
همچنین، تجزیه و تحلیل شیمیایی نیز برای بررسی طعم محصولات غذایی استفاده می شود. محتوای ترکیبات شیمیایی موثر در طعم محصول، به وسیله متخصصین شیمیایی بررسی شده و طعم نهایی محصول با استفاده از این تجزیه و تحلیل تعیین می شود.
در کل، برای بررسی طعم محصولات غذایی، از تکنیک های مختلفی مانند تجزیه و تحلیل حسی آزمایش های تخمینی و تجزیه و تحلیل شیمیایی استفاده می شود. این تکنیک ها در بهبود کیفیت محصولات غذایی و جذابیت مصرف کنندگان نقش مؤثری دارند.
تحلیل بافت مواد غذایی می‌تواند به عنوان یکی از روش‌های ارزیابی حسی مواد غذایی مورد استفاده قرار گیرد. بافت مواد غذایی شامل ترکیبات سلولی و فیبرهای غذایی است که می‌تواند بر تحول و تغییر در جایگاه حسی تأثیر بگذارد برای مثال، یک محصول غذایی با بافت نرم و لطیف ممکن است باعث ایجاد حس شیرین و لذیذ شود، در حالی‌که محصول با بافت سفت و کاملاً چرب ممکن است به شکلی خشن و غیر قابل قبول برای مصرف‌کننده احساس شود
روش‌های مختلفی جهت ارزیابی بافت مواد غذایی وجود دارد که شامل روش‌های میکروسکوپی الکترونی، روش‌های ضربه‌ای، تنش، فشاردهی و کشش می‌شود. به عنوان مثال، در روش فشاردهی، محصول غذایی با قرار دادن در مود دهن، تحت فشار قرار می‌گیرد تا بتوان بافت آن را ارزیابی نمود. همچنین در روش میکروسکوپ الکترونی، نمونه بافتی مورد بررسی قرار می‌گیرد، تصاویر سطحی و عمقی بافت برداشته می‌شود و از طریق این تصاویر می‌توان به تحلیل بافتی محصول غذایی پرداخت.
رنگ و ظاهر از شاخص‌های مهم در ارزیابی حسی مواد غذایی هستند. این مشخصه ها می توانند تاثیر قابل توجهی بر روی تجربه حسی فرد در مصرف مواد غذایی داشته باشند. رنگ و ظاهر قابل درک بوده و ممکن است در تعیین پارامتر برتری دادن توسط مصرف کننده و ارزش غذایی مواد غذایی از دید مصرف کننده تاثیر بگذارد.
در برخی مواد غذایی، رنگ محصول، شاخصی از کیفیت آن بوده و به کاربر اطمینان می‌دهد که محصول خوبی است. در مواد غذایی دیگر، ممکن است عدم القای احساس خوشمزه و شیرین بودن منجر به عدم مصرف آنها گردد. ظاهر مواد غذایی مربوط به شکل، ابعاد، سطح، جامدی و جذابیت عمومی محصول می‌باشد. ظاهر خوب محصول از محبوبیت و مصرف بیشتر برخوردار است. همچنین، رنگ مناسب و ترکیبات رنگی این مواد، عاملی مهم در ایجاد حس خوشمزه در مصرف کننده، افزایش ارزش غذایی و جلب توجه به محصول هستند.
ارزیابی حسی بهترین راه برای تشخیص رنگ و ظاهر مناسب در مواد غذایی است. استفاده از روش‌های تحلیل رنگ و ظاهر، مثل روش‌های ویژوال، مبتنی بر رنگ، واری‌تر و حتی روش‌های فیزیکی و شیمیایی نظیر اسپکتروفتومتری، نانوفیزیکی و کروماتوگرافی، به کیفیت و ارزش غذایی مواد غذایی کمک می‌کنند.
استفاده از روش‌های کنترل سایه، پوشش‌های گرافیکی، مواد رنگزای طبیعی، پوشش‌های میکروبی، علاوه بر این، استفاده از تکنیک‌های مختلفی به منظور بهبود رنگ و ظاهر مواد غذایی، مانند آنتی‌اکسیدان‌ها و پوشش‌های نانو‌متری، در بهبود نمایش و کارایی در مواد غذایی مؤثر می‌باشد.
عطر و بو ارزیابی حسی مواد غذایی را تکمیل می کند. بو و عطر می توانند بر تجربه حسی کامل فرد در مصرف مواد غذایی تاثیر گذار باشند. بو و عطر در مواد غذایی از ترکیب خواص شیمیایی تشکیل شده است، و در صورتی که به درستی ایجاد و کنترل شوند، می تواند در بهبود حس استفاده کننده از محصول و بهبود کیفیت و ارزش غذایی آن، مؤثر باشند. با این حال، برخی از مواد غذایی ممکن است برخی از بوهای ناخوشایند داشته باشند که مصرف کننده را تحریک کنند و او را از مصرف این محصولات منزوی کنند، بنابراین کنترل کیفیت بو و عطر بسیار مهم است.
ارزیابی حسی در مورد بو و عطر مواد غذایی از اهمیت بسیار بالا برخوردار است. استفاده از روش های آنالیز بو و عطر، مانند روش های گاز کروماتوگرافی و اسپکتروسکوپی، می تواند به کاهش تعداد مواد شیمیایی شدنی در مواد غذایی کمک کند و بوی ناخوشایند در طعم محصول را کاهش دهد
رویکرد عصر حاضر به سمت استفاده از مواد طبیعی در بهبود کیفیت بو و عطر مواد غذایی است. به‌عنوان مثال، استفاده از اسانس های گیاهی، مواد روغنی، اسید های آمینه و واکنش های میکروبی می تواند به بهبود بو و طعم مواد غذایی کمک کند.
به علاوه می‌توان با انتخاب روش‌های صحیح آماده‌سازی، نگهداری و بسته‌بندی، بو وعطر بهبود یابند
فاکتورهاي مهم براي انجام آزمون حسی:
-1انتخاب ارزياب هاي ماهر از جمع ارزيابها با تعداد مشخص
-2فهماندن روش آزمون و پرسش نامه هاي مربوطه
-3تکرار نکات اصلي ومهم تعليمات پيشين و موثر در ارزيابي
4-اطمينان از آمادگي فرد ارزياب براي ارزيابي مثل عدم مصرف داروها، سيگار، مواد معطر مثل صابون و سلامت کامل جسمی و رواني
5-انتخاب زمان مناسب براي انجام آزمونها که بايد زمانی باشد که ارزيابها بيش از حد گرسنه ، خسته، خواب آلوده، داراي مشغله های فکری و روانی ديگر نباشد
6-نمونه هاي مورد ارزيابي بايد با روش استاندارد تهيه شده باشند به نحوی که نشانگر فراورده اصلی يا جديد باشد
7-اندازه لقمه بايد در حد طبيعی براي ارزياب باشد نه زياد بزرگ و نه کوچک شکل آن عادی و براي همه نمونه ها يکسان باشد مانند قطعات بيسکويت ، نان ، شکلات
8-براي موادی که داراي طعم ، بو ، تند، هستند فاصله ارزيابيها بايد بيشتر شود
9-براي نمره دهي scoring بايد زمان محدود و معينی اختصاص داشته شود تا از دخالت وسوسه هاي بيجا در ارزيابی يا شتاب زدگي در آن جلوگيري شود
10- براي ارزيابي هاي دقيق بايد لوازم و تجهيزات پذيرايي و محل يکسان استفاده شود
11- به ارزياب بايد گفته شود که مواد غذايي مورد ارزياب را اول به دقت مشاهده کرد بعد بوييده بعد از آن به خوبي در داخل دهان جويده در صورت لزوم لقمه را گلوله کرده بين دندانها ، زبان ، سقف دهان آزموده و مزمزه کرد.و بعد از اتمام کار آن را از دهان خارج کرده دهان را با آب ولرم شستشو داده و آزمون را تکرار کرده
12- براي جلوگيري از هر گونه خطا يا ابهام از دادن اطلاعات اضافي خود داري شود و مسئولين نبايد خارج از چهارچوب آموزشهاي استاندارد با ارزياب در تماس باشند بعنوان مثال در کد گذاري نمونه ها استفاده از اعداد پشت سر هم يا حروف الفبا بصورت مرتب جلوگيري کرده بلکه استفاده از اعداد 2يا 3 رقمي بصورت تصادفي توسعه مي شود
13- ارزياب بعد از ارزيابي مواد غذايي بتواند به پرسش نامه مورد ارزيابي به صورت آشکار و کوتاه جواب دهد.
اصول مهم در تدوين پرسش نامه ها:
1- هر پرسش نامه بايد داراي رمز ويژه در ارتباط با مورد کاربرد آن باشد
2-عاري از هرگونه ابهام باشد
3- واقع بينانه باشد
4- بر اساس اطلاعات سعي و همه جانبه و تجربيات کافي توسط کارشناسان مسائل اجتماعي ، فرهنگي و صنايع غذايی ماهر تدوين شود
5- در تدوين آن از لغات بجا و مناسب استفاده شود و مفهوم آن براي ارزياب ها يکسان فهمانده شود و از بکار بردن واژه ها و اصطلاحات در پهلو پيچيده خوداري شود
6- ترتيب سوال ها رعايت شود و جواب آنها با يا بدون اظهار پاسخ داده شود و از جملات کوتاه ، ساده و قابل فهم استفاده شود
7- تا حد امکان محتواي سوال ها تاييدي با شد طوري طراحي شود که مواردتناوز در پاسخ ها مشخص باشد .
انواع پرسش نامه ها با توجه به پاسخ نامه به انواع زير تقسيم مي شوند:
1- بله،خير،بدون اظهار نظر اضافي
2- غلط و صحيح و بدون اظهار نظر
3- يک جوابي
4- چند جوابي و با گزينش جملات مناسب
5- جواب تشريحي که در آن ارزياب بايستي ويژگي هاي مواد مورد ارزيابي را شرح دهد
6- ترجيهي: که در آن ارزياب بايستی ويژگيهاي نمونه هاي مورد ارزيابي را به حسب ارجعيت خود مرتب کند. امتياز دهي: که امتيازهايي از 1 تا 5 ،1تا 9، 1تا20، با فاصله چهار و1تا100با فاصله 20 مشخص کنند
7- ترتيبي که در آن ارزياب نمونه ها را به ترتيب شدت و ضعف بررسي ارزيابي و مرتب نمايد
8- پرسش نامه هايي که در آنها ميزان پذيرش با صفاتي مانند بد،ضعيف،قابل قبول، متوسط،خوب،خيلي خوب،عالي و ممتاز بيان مي شود
9- پرسشنامه هايي که در آن دفعات مصرف کالا مثل هميشه ، بيشتر وقت ها ، خيلي وقتها ، گاهي و به ندرت استفاده مي شود
10- پرسشنامه هايي که درآن سهم ماده مورد ارزيابي در مقدار مصرف ارزياب تعيين مي شود و از واژه هايي مثل تماما ، مقدار خيلي زياد ، مقدار زياد ، مقدار متوسط ، مقدار کم ، مقدار ناچيز و هيچ مقدار استفاده مي شود
قياسهاي رتبه ايrankingscaling:
در قياس هاي رتبه اي اعداد بيانگر رتبه ها سمت نمونه ها بر حسب شدت اهميت يا اثر ويژگي رتبه بندي مي شوند در عمل عبارت است از مرتب کردن 3 نمونه يا بيشتر بر اساس افزايش يا کاهش ميزان يک ويژگي وصفي ،همچنين کيفيت يک فراورده و در نهايت ارجعيت يا پذيرش يک يا چند نمونه مورد ارزيابي.
ويژگي هاي خاص مقياس رتبه اي:1- رتبه ها ميزان تفاوت بين نمونه ها را نشان نمي دهند.2-بيشتر براي ويژگي هاي قابل ارزيابي با حس بينايی استفاده مي شود. و در ويژگي هاي قابل ارزيابي با حس چشايی و بويايي و نيز زياد بودن تعداد محرک ها نسبت به روش reting يا درجه بندي کارايي کمتري دارند.3- در اصل شکل گسترده روش مقايسه دو تايي است براي ارزيابي تعداد بيشتر نمونه ها مي باشد.4- تعداد نمونه ها بين 3 تا10 متغير بوده و بستگي به ميزان مهارت ارزياب که در اختيارش قرار داده شود.5- از اين آزمون مي توان براي ويژگي هايي مانند رنگ ،طعم،مزه،بافت و سيکوزيته چسپندگي استفاده نمود. 6- مقياس رتبه اي در هر 2 روش ارزيابي حسي مصرف کننده گرا و محصول گرا کاربرد دارد. در گروههاي مصرف کننده گرا نمونه ها بر حسب قابليت پذيرش و يا ارجعيت رتبه بندي ميشوند مثلاً بيسکويت هايي که در 3 رتبه قرار دارند رتبه يک متعلق به نمونه اي است که بيش از دو محصول ديگر توسط ارزيابها ارجعيت دارد در رتبه 3 متعلق به نمونه اي است که کمتر از 2 محصول ديگر قابل پذيرش است در حالي که در آزمون حسی محصول گرا شدت يک ويژگي محصول رتبه بندي مي شود مثلاً يک سري 5 تايي سوپ مرغ را مي توان با استفاده از مقياس رتبه بندي از نظر ميزا ن شوري ارزيابي کرد . رتبه يک شورترين و رتبه پنج کم نمکترين نمونه است .
: Face scalingدر اين روش از نماد حالتهاي مختلف چهره و در برخورد با مواد غذايي استفاده مي شود و بر مبناي آن ويژگي مورد نظر ارزيابي مي شود از اين مقايسه بيشتر براي بچه ها استفاده مي شود با استفاده از اين مقياس ارزياب نظر خود را نه با اعداد يا کلمات بلکه با استفاده از اشکالي که در اختيار وي قرارمي گيرد بيان مي کند بطوري که هر شکل نشان دهنده احساس ارزياب نسبت به محصول مورد نظر مي باشد.
مقياس درجه بندي : اين روش تا حدي توانسته عيوب روش قبلي را جبران کند .متداولترين روش در ارزيابی حسی است .اساس آن تعيين ميزان درک آني و احساس ارزياب نسبت به ماده غذايي مورد ارزيابی است در اين روش نمونه ها بر حسب شدت و ضعف يک ويژگی درجه بندی مي شوند . در روش مصرف کننده گرا فراورده ها با فرمول ثابت از نظر يک ويژگی مانند شيرينی ارزيابی مي شوند در حالي که در روش فراورده گرا يک يا چند ويژگی در جند نمونه مقايسه می شود . يکي از انواع مقياس هاي درجه بندی : روش گرافيکی يا ترسيمی است .در اين روش از يک خط ساده يا خطی که به قسمتهای يکسان يا متعدد تقسيم شده و طول آن مناسب قسمت بندی مورد نظراستفاده مي شود فاصله گذاری ممکن است 3تا9 حد باشد در مقياس فاصله نمونه ها را بر حسب اهميت يا شدت اثر يک ويژگی و يا بر حسب ميزان پذيرش يا ارجعيت محصول ارزيابی کرد . برای مثال : در صورتی که با مقياس فاصله نمونه های سوپ مرغ مورد ارزيابی قرار گيرند علاوه بر مشخص شدن شورترين و کم نمکترين نمونه مي توان تعداد فاصله های مابين اين دو را که وجود دارد مشخص کرد . در فاصله گذاری ممکن است يک طرفه يا دو طرفه باشد . در نامگذاری هاي يک طرفه حالتی است که نامگذار کم به زياد يا بر عکس تقسيم مي شوند مثل شوری سوپ مرغ اما در نامگذاری دو طرفه فاصله ها از هر دو قطب يا دو طرف زياد مي شوند مثلاً در مورد سختی بافت ممکن است محدوده اي را از کم به زياد تعيين کرد اما همزمان اين امکان هم وجود دارد که در مقابل سختی ويژگی ديگری مانند تردی را قرار داده و از حد وسط در دو جهت يکی به سمت تردی در جهت مثبت و ديگر به سمت سختی در جهت منفی شدت و ضعف ويژگي را به 3 يا 5 يا حتي بيشتر مشخص نمود
يک طرفه :زياد يا عالی........متوسط...........کم يا ضعيف
يک طرفه :تماماً..خيلی زياد...متوسط....مقدار کم...مقدار نا چيز...هيچ مقدار
خيلي ترد..تردی متوسط..کمي ترد..کم نمک..کمي شور..خيلي شور..فوق العاده شور
روش درجه بندی در مقايسه با روش رتبه بندی به وقت کمي نياز دارد .جذاب تر لست از نظر قوانين انگيزه بيشتری براي ارزياب ايجاد می کند ، براي ارزيابهای کم تجربه قابل استفاده است از اين روش مي توان در مواردی که محرکها زياد هستند استفاده نمود و عمل قضاوت آن دقيق تر است . عيب روش درجه بندی واحد اندازه گيری مشخص ندارد و در آن بايد از صفات و ويژگيهای متداول و آشنا براي ارزياب و مصرف کننده استفاده نمود که از نظر روانی حد و حدود آن براي ارزيابهای مختلف يکسان نيست . موارد استفاده از مقياس درجه بندی ارزيابي ميزان ارجعيت يا پذيرش ارزيابی احساس دوست داشتن يا دوست نداشتن در ارزيابها يا مصرف کنندگان ، ارزيابی نظر و عقيده ارزيابها درباره کيفيت يک فراورده ، ارزيابي ميزان ارائه بخشی عوامل حسی مانند بافت و وضعيت ظاهري ،طعم،غلظت موثر در ميزان لذت بخشي يا کيفيت يک فراورده يا ارزيابی درجه شدت و ضعف يک عامل حسی و وصفیمانند شيرينی ، سختی،رنگ،نرمي.
✅تعریف ارزیابی حسی
✅اولین قدم نمونه برداری در دوره ارزیابی حسی در صنایع غذایی
✅فاکتورهای مهم برای انجام آزمون حسی در دوره ارزیابی حسی در صنایع غذایی
✅انتخاب ارزیاب
✅آزمون انتخاب ارزیاب در دوره ارزیابی حسی در صنایع غذایی
✅فرآهم آوری مکان آزمون
✅ویژگی مکان
✅اهداف ارزیابی حسی در دوره ارزیابی حسی در صنایع غذایی
✅دسته بندی آزمون های حسی
✅آزمون دو از سه ( DUO-TRIO ) در دوره ارزیابی حسی در صنایع غذایی
✅مثال روش متوازن
✅آزمون دو از پنج ( Two-out-of-five test )
✅تفاوت از نمونه شاهد
✅آزمون A-not-A ( الف-غیر الف )
✅آزمون های توصیفی
✅برخی از واژه های توصیف ویژگی
.jpg)
✅دوره های ISO (دوره های ایزو) کلیک نمایید
✅دوره های مدیریت کلیک نمایید
✅دوره های HSE (دوره های ایمنی) کلیک نمایید
✅دوره های صنایع غذایی کلیک نمایید
✅دوره های انبارداری کلیک نمایید
✅دوره های هتلداری کلیک نمایید
✅دوره های کیترینگ کلیک نمایید
